Çevrenin insan sağlığı üzerine çeşitli olumsuz etkileri görülür. Bu yazımızda çevresel hastalıklardan kısaca bahsedeceğiz. Çevrensel hastalıklar son zamanlarda ülkemizde de gündeme gelmektedir. Kot taşlamada çalışan işçilerde görülen, ölümcül olabilen nefes darlığı ile giden akciğer hastalıkları, yine bazı köylerde kullanılan badana malzemesine bağlı olan akciğer doku kanserleri vakaları (mezatelyoma)bunlardan başka sanayiye bağlı hava kirliliği ile gündeme gelen İzmit Dilovası sayılabilir. Birde kömür işçilerinde görülen akciğer hastalıkları da sayılmalıdır.
Hava Kirliliği
Hava kirliliğinin oluşturduğu belirtiler ve hastalıklar; sigaranın yol açtığı kanser dışı belirtilerle aynıdır. Anne ve babası sigara içen çocuklarda solunum sistemi hastalıklarında artış ve akciğer fonksiyonunda azalma saptanmıştır. Pasif dumana maruz kalan yetişkinlerde akciğer kanseri riski artmıştır.
Mesleki Temas ve Akciğer Hastalıkları
1. Asbestoz
Temas; madenlerde, değirmenlerde ve asbest ürünlerinin üretiminde; inşaat sektöründe (boru döşeme, kazancılık ve güvenlik elbiseleri, plastik madde macunu, döşeme kazancılık ve sürtünme sistemleri( fren ve debriaj sistemleri) üretiminde çalışanlarda görülebilir. Asbest akciğer dokusu bozuklukları yanında solunum sisteminde kanserlere de yol açabilir. Asbeztoz 10 yıl ve daha çok temas süre orta ve yoğun temasla oluşmaktadır. Akciğer kanseri genellikle ilk temastan 15 -20 yıl sora çıkar. Sigara kullanımı asbest temas varlığı da akciğer kanseri riskini artır.
2. Silikozis
Serbest silika teması madencilikte taş kırmada zımpara endüstrisinde ve son yıllarda kot taşlamada, dinamit kullanımında taş ocağında, çiftçilikte görülebilir. Kısa dönem, yüksek miktarda temas ( 10 ay kadar kısa olabilir) akut silikoz tablosu oluşturabilir. Daha uzun dönem ve az miktarda temas söz konusu ise temastan 15 yıl sonra hastalık ortaya çıkar. Silikoz hastalarının verem olma riski normalden fazladır.
3.Pamuk Tozu
Bisinoz; temas pamuk ve keten ipliği üretiminde ve halat yapımında çalışanlarda görülür. Keten kenevir ve Hint keneviri de benzer belirtiler oluşturur. Tipik olarak haftanın ilk iş gününde göğüste sıkışma hissi görülür. İşçilerin % 10-25 inde hastalık hızlı ilerleyen türdedir. Ve bunlarda sıkışma hissi tüm hafta boyunca devam eder. Temas 10 yıldan fazla sürerse havayolu tıkanmasına bağlı belirtiler ortaya çıkar.
Güncel bir konuda iş ve işçi sağlığı olarak özetlenecek olan ohsas’dır. Birde Envirmontial Medicine yani Çevre Tıbbı diyeceğimiz ve çevrenin sağlığa etkilerini inceleyen klinikler artık Avrupa’da görülmektedir. Yine çevreye duyarlı işletmecilik ve yeşil pazarlama güncel gelişmelerdir ve artık gündemimizde yeterince yerini almalıdır. Sanayiye dayalı şehirlerde sanayinin çevreye kötü etkilerini azaltmak için gerekli önlemler alınmalıdır. Su ve hava kirliliğine yol açmamak için gerekli filtrasyon çalışmaları yapılmalıdır. İş ve işçi sağlığına daha fazla önem verilmeli ve çevre sağlığı klinikleri kurularak işçilerin hasta olmadan sağlılarını koruyacak erken teşhis ve tedavi yönünden çalışmalar yapılmalıdır.
1. Harrisons İç hastalıkları prensipleri el kitabı 14. Baskı 2. Cilt Nobel Tıp Kitabevi 2001 sy 727-729-730-733
20.01.2012
Hüseyin BUDAK
ÇEKÜD Yönetim Kurulu Üyesi